• آیا بستگان بیمار مبتلا به سرطان پستان بیش از افراد عادی جامعه در معرض سرطان پستان قرار دارند؟

در این مورد میتوان گفت بستگان درجه یک فرد بیمار تقریبا دو برابر افراد عادی جامعه در معرض خطر سرطان پستان قرار دارند. اما با این وجود “پرخطر” محسوب نمی شوند بجز موارد خاص که عبارتند از:

1. بیمار مبتلا به سرطان پستان قبل از ۵۰ سالگی مبتلا شود.
2. بیمار مبتلا به سرطان پستان مرد باشد.
3. خانم مبتلا به سرطان پستان به سرطان دوطرفه پستان مبتلا باشد.
4. خانم مبتلا به سرطان پستان به سرطان تخمدان هم مبتلا باشد.
5. بیش از یک نفر از خانواده درجه اول به سرطان پستان یا سرطان تخمدان مبتلا باشد.

• آیا لازم است بستگان بیمار مبتلا به سرطان پستان تست ژنتیک بدهند؟

به طور معمول نیاز به انجلم تست نیست مگر در شرایط و حالت های خاصی که در پاسخ سوال قبل ذکر شد. در این شرایط خاص توصیه میشود که فرد مبتلا تست ژنتیک بدهد و تا زمانی که از منفی شدن تست اطمینان حاصل نشود بستگان درجه اول پرخطر محسوب می گردند.

• آیا بستگان افراد مبتلا به سرطان پستان باید از سن پایین تری غربالگری را شروع کنند؟

فقط در موارد خاصی که قبلا به آن اشاره نموده ایم بهتر است غربالگری در سن پایینترانجام شود، در گروه پرخطر لازم است غربالگری هر ۶ ماه انجام شود و از سن ۲۵ سالگی شروع شود ودربقیه موارد فقط غربالگری معمول توصیه میشود یعنی ماموگرافی و معاینه توسط پزشک از سن ۴۰ سالگی و موارد دیگری که در بحث غربالگری آمده است.

• آیا سرطان پستان یک بیماری خانوادگی است؟

به طور کلی ۷۰ درصد سرطان های پستان زمینه خانوادگی ندارند. از ۳۰ درصد باقیمانده یک سوم آن (۱۰درصد) وابسته به ژن های BRCA یک و دو هستند. در ۲۰ درصد باقیمانده زمینه خانوادگی وجود دارد ولی ژن مربوطه قابل شناسایی نیست.

• اگر کسی سرطان پستان بگیرد آیا میتوان نتیجه گرفت که خانواده وی خانواده ای است که در معرض سرطان پستان است؟

لزوما نه، همان طور که در سوال قبل گفته شده در ۷۰ درصد موارد سرطان پستان یک بیماری غیر وابسته به خانواده است. اما اگر تست ژنتیک مثبت در خانواده باشد میتوان برداشت کرد که آن خانواده مربوط دارای زمینه سرطان پستان است اما با استفاده از تست ژنتیک میتوان تک تک افراد خانواده را از نظر زمینه ژنتیک مشخص نمود یعنی اگر در خانواده ای ژن سرطان پستان(BRCA 1, 2 )شناسایی شده باشد، خطر بروز سرطان پستان در هرکدام از اعضای خانواده که آن موتاسیون را نداشته باشند برابر افراد عادی جامعه خواهد بود.

ماموگرافی و نحوه انجام ماموگرافی

ماموگرافی و نحوه انجام ماموگرافی معاینه اشعه ایکس پستان است برای تشخیص بیماری سینه در خانم هایی که دچار مشکلات پستان هستند، از جمله توده، درد یا ترشح نوک سینه. این روش امکان تشخیص سرطانهای پستان، تومورهای خوش خیم و کیست را می دهد.

ماموگرافی نمی تواند ثابت کند که یک منطقه غیر طبیعی سرطان است، اما اگر به ظن قابل توجهی از سرطان منجر شود، بافت برای انجام بیوپسی برداشته می شود. ممکن است بافت توسط سوزن یا بیوپسی جراحی باز برداشته شود و تحت میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود آیا این سرطان است یا خیر.

ماموگرافی حدود ۳۰ سال است که مورد استفاده قرار می گیرد و در ۱۵ سال گذشته پیشرفت ها به شدت بهبود بخشیده است. امروزه تجهیزات اختصاصی که فقط برای اشعه X پستان مورد استفاده قرار می گیرند، مطالعاتی را تولید می کنند که از نظر کیفیت بسیار بالا اما با دوز پرتویی کم است. خطرات پرتوها ناچیز در نظر گرفته می شوند.

توسعه فناوری ماموگرافی دیجیتال امکان بهبود تصویربرداری از پستان را فراهم می کند، به ویژه برای زنان کمتر از ۵۰ سال، زنانی که دارای بافت متراکم پستان هستند و زنانی که پیش از یائسگی یا پری منوپوز هستند. ماموگرافی دیجیتال تصاویر الکترونیکی از سینه ها را فراهم می کند که می توانند با استفاده از فناوری رایانه، ذخیره شده در رایانه ها، و حتی به صورت الکترونیکی در مواقعی که دسترسی از راه دور به ماموگرافی لازم باشد، منتقل شوند. روش انجام یک ماموگرافی دیجیتال اساساً به همان روش ماموگرافی استاندارد انجام می شود.

انواع مختلف ماموگرافی چیست؟

طبق اعلام موسسه ملی سرطان :

غربالگری ماموگرام

ماموگرافی غربالگری، پرتونگاری از پستان است که برای تشخیص تغییرات پستان در زنانی که علامت یا علائمی از سرطان پستان ندارند، استفاده می شود. معمولاً شامل ۲ اشعه X از هر پستان است. با استفاده از ماموگرافی می توان توموری را که احساس نمی شود تشخیص داد.

ماموگرافی تشخیصی

ماموگرافی تشخیصی، پرتونگاری از پستان است که برای تشخیص تغییرات غیرمعمول پستان، مانند توده، درد، ضخامت یا ترشح نوک پستان یا تغییر اندازه یا شکل پستان استفاده می شود. از یک ماموگرافی تشخیصی نیز برای ارزیابی ناهنجاری ها تشخیص داده شده در یک ماموگرافی غربالگری استفاده می شود. این یک ابزار اساسی پزشکی است و فارغ از سن خانم، در تغییرات پستان مناسب است.

پرتونگاری چیست؟

پرتوهای ایکس از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید تصاویری از بافت های داخلی، استخوان ها و اندام های موجود در فیلم استفاده می کنند. اشعه X استاندارد به دلایل بسیاری از جمله تشخیص تومور یا صدمات استخوانی انجام می شود.

اشعه ایکس با استفاده از اشعه خارجی برای تولید تصاویر از بدن، اندام های آن و سایر ساختارهای داخلی جهت اهداف تشخیصی ساخته می شود. پرتوهای ایکس از درون ساختارهای بدن بر روی صفحات مخصوص درمان ( مانند فیلم دوربین ) عبور می کند و یک تصویر از نوع " منفی " ساخته می شود ( هرچه ساختار آن محکم تر باشد، سفیدتر از آن در فیلم ظاهر می شود ).

• آیا مردان هم دچار سرطان پستان میشوند؟

بله، مردان هم دچار سرطان پستان میشوند اما نسبت میزان بروز این بیماری در مردان به خانم ها معمولا کمتر از یک به صد میباشد و به طور کلی بیماری نادری محسوب میشود. 

میزان خطر در طول عمر برای مردان عادی ۰٫۱ درصد، در موتاسیون ژن BRCA 1 یک درصد و درموتاسیون ژن BRCA 2 شش درصد میباشد.

• عوامل خطرساز برای سرطان پستان در مردان کدامند؟

به طور کلی عوامل خطرساز برای سرطان پستان در مردان به طور کلی مشابه عوامل خطرساز در خانم ها می باشند.

همچنین میتوان از عوامل ژنتیک و فامیلی، مصرف استروژن، تستوسترون ویا فیناستراید، بیماری هایی مانند ارکیت(عفونت بیضه ها)، چاقی، بی تحرکی، رادیوتراپی و تماس با مواد شیمیایی مانند بنزین را نیز نام برد.

• آیا برای مردان هم غربالگری وجود دارد؟

خیر زیرابه دلیل نادر بودن و شیوع بسیار پایین این بیماری توصیه ای برای غربالگری وجود ندارد.

حتی در مردان با تست ژنیتک مثبت ناقلین موتاسیون ژن( BRCA 1,2) هم توصیه مشخصی برای غربالگری وجود ندارد.

• چه وقتی باید به سرطان پستان در مردان مشکوک شد؟

معمولا در مردان سرطان پستان در سنین بالا رخ میدهد. این بیماری به صورت توده ای سفت و بدون درد بروز می یابد که اغلب پشت ناحیه رنگی مرکزی پستان قرار گرفته است.

• سرطان پستان مردان چگونه تشخیص داده میشود؟

تشخیص این بیماری همانند روشی است که برای خانم ها انجام میگردد یعنی ماموگرافی و نمونه برداری.

• درمان سرطان پستان مردان چگونه است؟

برای درمان این بیماری از همان روشی استفاده می گردد که برای خان ها انجام میشود. روش درمان جراحی که شامل برداشتن کل بافت پستانی و نمونه برداری از غده لنفاوی نگهبان میشود. شیمی درمانی، پرتودرمانی و هورمون درمانی نیز با همان معیارها و به همان روش انجام میشود که در خانمها انجام میشود.

• آیا سرطان پستان مردان نسبت به سرطان پستان در خانم ها خطرناک تر است؟

خیر بلکه در هر مرحله از سرطان پستان میزان خطر در آقایان و خانم ها به یک اندازه است.

• آیا سرطان پستان در مرد میتواند موجب افزایش خطر سرطان پستان در فرزندانش شود؟

سرطان پستان در مرد دلیل کافی برای انجام تست ژنتیک برای او است. در صورت مثبت شدن تست ژنتیک لازم خواهد شد فرزندان وی نیز از این بابت مورد بررسی قرار بگیرند. این موضوع به خصوص در دختران این فرد اهمیت پیدا میکند چرا که در فرزندان پسر حتی با وجود موتاسیون ژنی احتمال بروز سرطان بسیار پایین است اما دختران پرخطر محسوب خواهند شد.

• سونوگرافی چیست؟

یک روش تصویر برداری می باشد که برای بسیاری از مناطق بدن مورد استفاده قرار میگیرد و با استفاده از امواج صدا کار میکند که البته این امواج فرکانس بالایی دارند و با گوش انسان قابل شنیدن نیستند.

• آیا لازم است هر خانمی در فواصل معین سونوگرافی پستان انجام دهد؟

در واقع ضرورتی ندارد که افراد سالم به طور مرتب انجام دهند، اما در بعضی بیماری های خوش خیم مانند فیبروآدنوما گاهی لازم میشود برای مدت ۲ تا ۳ سال بیمار با سونوگرافی تحت نظر قرار گیرد. در بیماران مبتلا به سرطان نیز برای پیگیری از ماموگرافی استفاده میشود.

• آیا با دستگاه خاصی انجام میشود؟

نمیتوان گفت دستگاه خاصی لازم است اما کیفیت و امکانات دستگاه ها با هم متفاوت می باشند و این عوامل بر کیفیت و دقت سونوگرافی های انجام شده تاثیر جدی میگذارند.

• آیا به تنهایی برای غربالگری سرطان پستان کافی است؟

روش درست و استاندارد برای غربالگری سرطان پستان همانطور که گفته شد ماموگرافی از پستان است زیرا همان طور که در مبحث غربالگری توضیح داده شد، سونوگرافی از توانایی کافی (به ویژه برای دیدن رسوبات ریز کلسیم) برخوردار نیست. اما در مواردی که تراکم بافت پستان در ماموگرافی بالا باشد لازم میشود که از سونوگرافی هم، علاوه بر ماموگرافی، استفاده شود.

• آیا عارضه هم دارد؟

خیر تا به امروز عارضه قابل توجهی یافت نشده است.

• سونوگرافی بهتراست یا ماموگرافی؟

به طور حتم نمیتوان این دو روش را با هم مقایسه کرد زیرا هر کدام از این دو روش نقاط قوت و ضعفی دارند، مثلا برای مشاهده کیست سونوگرافی بهتر است اما برای مشاهده رسوبات ریز کلسیم، که در برنامه غربالگری اهمیت بسیار بالایی دارد، بهترین روش ماموگرافی است.

• کاربرد آن در چه مواردی است؟

در خانم های زیر ۳۵ سال معمولا روش اول تصویربرداری است چرا که ماموگرافی در این سنین معمولا تصویر خوبی ایجاد نمیکند، همچنین سونوگرافی روش مکمل ماموگرافی در خانم هایی است که درماموگرافی به علت تراکم بافت پستان آنها بالا است.

• ماموگرافی چیست؟

در واقع رادیوگرافی (عکسبرداری با اشعه ایکس) از پستان ها می باشد که  به دو منظورانجام میشود: ۱- غربالگری ۲- تشخیصی

• روش غربالگری و تشخیصی چه تفاوت هایی با هم دارند؟

در خانم هایی که بالای سن ۴۰ ساال دارند از نوع غربالگری انجام میگیرد و تشخیصی در هر سنی ممکن است انجام شود.
تفاوت در تصویربرداری نیز وجود دارد مثلاغربالگری در دو نما از هر پستان انجام میشود اما تشخیصی بسته به نظر رادیولوژیست ممکن است در نما های مختلف انجام بگیرد.

• آیا ماموگرافی دردناک است؟

میتواند با درد همراه باشد خصوصا در خانم هایی که دچار درد پستان هستند به دلیل اینکه برای داشتن تصویر با کیفیت پستان ها باید کامل وارد دستگاه شده و تحت فشار صفحات دستگاه قرار گیرند که موجب درد در این ناحیه می گردد.

• بهترین زمان انجام چه زمانی است؟

بهترین زمان پس از پایان عادت ماهیانه و یا یک هفته پس از شروع عادت ماهیانه می باشد.

• آیا ماموگرافی سرطان زاست؟

یکی از دلایل نگرانی روش استفاد از اشعه ایکس می باشد به دلیل سرطان زا بودن این اشعه اما در واقع نتایجی که از آمار گیری به دست آمده، نشان میدهد در جوامعی که خانم ها به طور مرتب به ماموگرافی می پردازند مرگ و میر به دلیل سرطان پستان به طور چشمگیری کاهش یافته بنا به این آمار میتوان گفت در واقع مزایای بیشتری نسبت به مضراتش دارد.

• روش دیجیتال چیست؟

دستگاهای قدیمی تر آنالوگ بوده ولی دستگاهای جدید دیجیتال می باشند و نوع آن بسته به تکنولوژی دستگاه ممکن است به صورت های مختلف انجام بگیرد. به تازگی روشی تحت عنوان توموسینتزیس اضافه شده که دقت تشخیصی آن را بالاتر برده است. برای خانمهای زیر ۶۰ سال استفاده از دستگاه های دیجیتال توصیه میگردد.

• آیا انجام دادن بیش از یک بار در سال ممنوع است؟

به طور حتم روش غربالگری نباید بیش از یک بار در سال انجام شود اما روش تشخیصی با رعایت احتیاط های لازم بسته به صلاح دید پزشک ممکن است بیش از یک بار هم انجام بگیرد.

• گاهی گفته میشود که باید بعد از سن ۵۰ سالگی و یا هر دو سال یک بار انجام شود، روش درست چیست؟

در بعضی کشورهای غربی انجام غربالگری را پس از ۵۰ سالگی و برخی دیگر پس از ۴۰ سالگی توصیه کرده اند و باید توجه داشت که در این کشور ها سرطان پستان در سنین بالاتری رواج دارد در میانه سنی ۶۱ سال اما در کشورهای درحال توسعه سرطان پستان در سنین پایین تری شیوع پیدا میکند و به نظر میرسد برای کشور ما شروع غربالگری با ماموگرافی از سن ۴۰ سالگی مناسب تر باشد.

• چرا با وجود روش های بی خطری مانند سونوگرافی تاکید میشود که برای غربالگری سرطان پستان از ماموگرافی استفاده شود؟

به دلیل دقت بالا در تشخیص است زیرا ماموگرافی علاوه بر این که میتواند توده های پستان را نشان دهد یک خصوصیت برجسته دارد که میتواند رسوبات ریز کلسیم (میکروکلسیفیکاسیون) را در پستان نشان دهد که سونوگرافی و حتی MRI در دیدن این رسوبات ضعف دارند. این رسوبات میتوانند اولین نشانه بروز سرطان در زودرس ترین شکل آن (کارسینوم درجا یا DCIS) باشند.

• آیا رسوبات کلسیم همیشه نشانه سرطان هستند؟

خیر ،رسوبات کلسیم در بسیاری از خانم های سالم در سنین بالا ممکن است دیده شوند ودر اکثر موارد این رسوبات نمای بدی نداشته و نیاز به اقدام خاص درمانی نیز نخواهند داشت. اما اگر به تشخیص رادیولوژیست نمای این رسوبات مشکوک باشد لازم میگردد که از آنها نمونه برداری انجام شود.