شیمی درمانی بعد از عمل سرطان پستان

هدف شیمی درمانی بعد از عمل سرطان پستان از بین بردن سلولهای سرطانی یا حداقل مختل شدن رشد آنها است. داروهای سیتوستاتیک معمولاً به صورت تزریق داخل ورید یا به صورت قطره ای در کلینیک سرپایی بیمارستان انجام می شود. برخی از داروهای سیتوستاتیک به صورت قرص یا کپسول تجویز می شوند که می توانند در خانه مصرف شوند.

یک دوره شیمی درمانی ترکیبی از داروهای مختلف سیتوستاتیک را شامل می شود. این درمان در چندین دوره انجام می گردد زیرا همه ی سلول های سرطانی به طور همزمان از بین نمی روند. هر چرخه تنها بخش مشخصی از سلول های سرطانی را از بین می برد. در بین چرخه ها، سلولهای سالم سریعتر از سلولهای سرطانی باقیمانده بهبود می یابند.

متخصص انکولوژیست بسته به نوع، اندازه، مرحله و درجه سرطان پستان در زمان تشخیص، شیمی درمانی بعد از عمل را بطور جداگانه برنامه ریزی می کند.

ترکیب CEF چیست ؟

شایع ترین شکل سرطان پستان با ترکیب CEF درمان می شود ( C = سیکلوفسفامید، E = اپیروبیسین، F = فلوئورووراسیل ) به صورت داخل وریدی تجویز شده و درمان یک ماه پس از عمل آغاز می شود. دوز با توجه به سطح پوست بیمار محاسبه می گردد، که این درمان در فواصل سه هفته ای تکرار می شود مشروط بر این که سلولهای خون طبیعی در حد بینایی به اندازه کافی بهبود پیدا کنند. معمولاً درمان در کل شش بار تکرار می شود.

اگر تومور پستان نسبتاً بزرگ شده باشد و مورفولوژی سلول نشان دهد که تهاجمی تر است، از داروی سیتوستاتیک به نام تاکسوترا استفاده می گردد که  به صورت داخل وریدی تجویز می شود. درمان پس از یک ماه بعد ازعمل آغاز شده و در فواصل سه هفته ای سه بار تکرار می شود. پس از سه چرخه، درمان با ترکیب CEF ادامه می یابد، سه بار در فواصل سه هفته انجام می شود.

در صورت وجود گیرنده های HER2 در سلول های سرطان پستان، درمان تاکسوترا با درمان هرتسین همراه است. هرسپتین به همراه تاکسوتر ۹ بار در فواصل یک هفته انجام می شود. هرتسین یک داروی سیتوستاتیک نیست بلکه یک داروی هدفمند است که گیرنده ها را مسدود می کند.

هنگام درمان سرطان التهابی پستان ( پستان قرمز و متورم است )، سه چرخه شیمی درمانی در فواصل سه هفته قبل از عمل انجام می شود. عمل جراحی بین چرخه ها انجام شده و ۳ - ۶ دوره دیگر شیمی درمانی بعد از عمل طبق دستورالعمل های انکولوژیک انجام می شود.

اگر تعداد گلبولهای سفید بعد از شیمی درمانی خیلی کم باشد، رشد سلولهای سفید با درمان G-CSF  تحریک می گردد. این دارو معمولاً به صورت خوراکی و یا به صورت قرص به بیمار داده می شود.

عوارض جانبی شیمی درمانی

بیشتر علائم مربوط به عوارض شیمی درمانی قابل پیشگیری یا کاهش می باشد.

بسیاری از سلولهای سالم به سرعت ترمیم کننده ی بدن نسبت به داروهای سیتوستاتیک حساس هستند. روزانه میلیون ها سلول جدید در مغز استخوان و همچنین در پوست سر و غشاهای مخاطی دهان و روده تولید می شود.

شیمی درمانی همچنین برخی از سلولهای سالم مغز استخوان، پوست سر و غشاهای مخاطی را از بین می برد. عوارض جانبی شیمی درمانی مرتبط با این موارد شامل کم خونی، ریزش مو و مشکلات گوارشی و روده است.

مو و شیمی درمانی

احیا سلولها در پوست سر با استفاده از شیمی درمانی قابل قطع است و باعث ریزش مو در بعضی از بیماران می شود. گاهی موها در توده های بزرگ ریخته می شوند. ریزش مو همچنین می تواند در سایر قسمت های بدن از جمله ابروها، ریش و موهای پوستی ایجاد شود.

ناخن ها بخشی از پوست هستند و می توانند بیرون بیایند. هنگامی که شیمی درمانی به پایان رسید موهای بدن مجدداً رشد می کنند.

حالت تهوع ناشی از شیمی درمانی

قبل از شروع شیمی درمانی، داروهای ضد تهوع به خوبی تجویز می شوند. این بیماری تا زمانی که علائم وجود داشته باشد ادامه خواهد یافت.

اشتها در طول درمان

علاوه بر شیمی درمانی، خود سرطان می تواند باعث از بین رفتن اشتها و وزن شود. توصیه می شود که در فواصل مکرر، بخش های کوچکی از غذا را مصرف کنید.

غذای سرد باعث تهوع کمتر از غذای گرم می شود و در صورت آسیب دیدن غشاهای مخاطی در دهان، خوردن آن آسان تر خواهد بود. در صورت دشوار بودن غذا خوردن نوشیدنی های مغذی توصیه می شود.

غشاهای مخاطی

غشاهای مخاطی بدن همیشه به اندازه کافی سریع در طول درمان سرطان ترمیم نمی شوند. این می تواند باعث زخم دهان، خشکی دهان، حالت تهوع، اسهال و مشکلات روده شود. پس از اتمام شیمی درمانی، این علائم نیز بعد از مدتی از بین می روند.

گلبول های خون

گلبول های قرمز خون اکسیژن را به تمام اندام ها و بافت های بدن منتقل می کنند. شیمی درمانی تعداد گلبول های قرمز بدن را کاهش می دهد. این می تواند باعث پایین آمدن سطح هموگلوبین شود، که می تواند باعث خستگی و کمرنگی شود.

گلبول های سفید بدن از بدن در برابر باکتری ها و ویروس ها محافظت می کنند. هنگامی که تعداد گلبول های سفید بدن کاهش یابد، استعداد ابتلا به عفونت افزایش می یابد. خطر ابتلا به عفونت معمولاً بین ۷ - ۱۴ روز پس از شیمی درمانی است. توصیه می شود در این مدت از تماس با افراد مبتلا به سرماخوردگی خودداری کنید. اگر بیمار در خانه دمای بالایی ایجاد کند، باید با درمانگاه تماس بگیرد.

پلاکت های خون ( ترومبوسیتها ) به انعقاد خون و زخم ها برای بهبودی کمک می کنند.

معمولاً مغز استخوان بهبود می یابد و شمارش خون بین چرخه شیمی درمانی به حالت عادی باز می گردد. این با آزمایش خون کنترل می شود. شیمی درمانی ممکن است توسط هورمون درمانی، یعنی آنتی استروژن درمانی انجام شود تا سطح استروژن تا حد ممکن کاهش یابد. در صورت یافتن گیرنده های استروژن پروژسترون در تومور از این روش درمانی استفاده می شود.

شیمی درمانی در سرطان پستان چیست و چرا انجام می شود؟‌

زمانی که سلول‌های سرطانی در بدن شروع به رشد و زیاد شدن می‌کنند، رفته رفته عروق خونی را در اطراف خود به وجود می آورند که این عروق  با سیستم خونی بدن مرتبط می شوند و سلول های سرطانی از طریق این عروق خونی و یا لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن انتقال می یابند و در دیگر نقاط این سلول ها رشد میکنند و موجب کانون جدید دیگری از تومور در بدن می شوند. این سلول ها با سرعت بسیار زیادتری نسبت به سلول های طبیعی رشد و تکثیر می شوند و مانند سایر سلول ها مراحل تقسیم سلولی را پشت سر می گذارند.

در واقع شیمی درمانی در سرطان پستان،  نوعی درمان از درمان های سرطان پستان است که دارو وارد بدن میشود. در شیمی درمانی به وسیله استفاده از داروهای شیمیایی، سعی  میکنند تا رشد سلول‌های سرطانی متوقف سازند، و در صورتی که این سلول ها مناطق دیگری از بدن را فراگرفته باشند باعث از بین رفتن آنها در همه جای بدن میشود و همچنین این روش موجب انهدام و مرگ این سلول ها نیز می گردد.

در واقع زمانی که تشخیص داده شود ممکن است سلول های سرطانی وارد سایر نقاط بدن فرد بیمار شده باشد بهتر است شیمی درمانی آغاز گردد، این روش درصد انتقال و گسترش این سلول ها را در سایر نقاط بدن و عود تومور در محل عمل را کاهش میدهد و بر روی مرحله ی تقسیم سلولی تاثیر گذاشته و این مرحله از رشد تومور سرطانی را مختل نموده ، حتی در برخی موارد برای کوچک کردن اندازه تومورهای بزرگ قبل از عمل جراحی از این روش نیز استفاده می شود

در روش شیمی درمانی پس از درمان قابلیت تکثیر را از دست میدهند و یا تحت تاثیر قرار گرفته و آسیب پذیر می شوند و توانایی ترمیم را از دست میدهد.

اما در شیمی درمانی تمامی سلول هایی که قابلیت تکثیر دارند تحت تاثیر قرارمیگیرند و هم سلول های سرطانی و سلول های سالم فرد بیمار، البته که تاثیر آن بر روی سلول هایی که رشد بیشتری دارند بیشتر نیز خواهد بود به همین دلیل این روش از درمان دارای عوارض جانبی می باشد که بعد از گذشت از دوره درمان برگشت پذیر هستند.

نوع داروهای شیمی درمانی بر طبق خصوصیات غده سرطانی، میزان پیشرفت بیماری و وضعیت عمومی بیمار متفاوت و توسط پزشک متخصص انکولوژی تعیین می گردد. بدین جهت درمان بیماری با بیمار دیگر قابل مقایسه نیست و در هر بیماری درمان و نتیجه متفاوت است.

نکته بسیار مهم در روند شیمی درمانی تاثیر آن بر روی تمام سلول های بدن است که در جراحی و پرتو درمانی اینگونه نمی باشد.

• آیا درمان سرطان پستان بدون جراحی ممکن است؟

در اکثر موارد جراحی بخش اصلی درمان است بجز در مرحله چهارم بیماری که متاستاز به سایر ارگانها پیش آمده باشد.

• آیا لازم است همیشه کل پستان مبتلا برداشته شود؟

لزوما همیشه نیاز به برداشتن پستان نمی باشد بلکه روش های مختلفی وجود دارند که با استفاده از آنها میتوان پستان را حفظ کرد. درواقع در روش های حفظ پستان تومور به همراه حاشیه ای از بافت سالم برداشته میشود و شکل کلی پستان دوباره برقرار میگردد.

• آیا برداشتن کل پستان درمان کامل تری است؟

برداشتن کل بافت پستان یعنی در عمل جراحی ماستکتومی احتمال عود موضعی (عود تومور در محل اولیه آن) به حداقل میرسد. اما احتمال متاستاز (درگیری سایر اعضا) در ماستکتومی و در روش های حفظ پستان (لامپکتومی) برابر است. البته تفاوت میزان عود موضعی در ماستکتومی و روش های حفظ پستان در صورتی که همراه با پرتودرمانی باشد، بسیار اندک است.

• آیا برداشتن کل پستان میتواند از شیمی درمانی جلوگیری کند؟

برداشتن پستان نمیتواند باعث جلوگیری از شیمی درمانی شود زیرا هدف اصلی از شیمی درمانی به حداقل رساندن احتمال متاستاز(درگیری سایر اعضای بدن) میباشد و نوع جراحی اعم از ماستکتومی ویا لامپکتومی (حفظ پستان) در نیاز بیمار به شیمی درمانی بی تاثیر خواهد بود.

• آیا برداشتن کل پستان میتواند نیاز بیمار به رادیوتراپی را برطرف سازد؟

میتوان گفت در بعضی بیماران بله. دربیماران مبتلا به سرطان پستان که لامپکتومی میشود بقیه بافت پستان باید پرتودرمانی ( رادیوتراپی ) بگیرد. قاعدتا برداشتن کل پستان نیاز بیمار به این پرتودرمانی را برطرف خواهد ساخت. اما گاهی علت تجویز پرتودرمانی اندازه تومور ویا تعداد غدد لنفاوی درگیر در ناحیه زیربغل است که دراین موارد انجام عمل جراحی ماستکتومی (برداشتن کل پستان) نیاز به رادیوتراپی را برطرف نخواهد کرد.

• آیا ماستکتومی (برداشتن کل پستان) برای سرطان های پیشرفته و لامپکتومی (حفظ پستان) برای مراحل اولیه سرطان انجام میشود؟

لزوما خیر.هنگامیکه تومورها کوچک تر و مراحل اولیه سرطان پستان باشد انجام جراحی حفظ پستان راحت تر قابل انجام است اما گاهی ماستکتومی در مراحل خیلی زودرس بیماری توصیه میگردد. درمقابل در مراحل پیشرفته نیز میتوان با انجام شیمی درمانی قبل از جراحی تومور را کوچک کرد و سپس اقدام به جراحی حفظ پستان (لامپکتومی) نمود.

• آیا برداشتن هردو پستان لازم است؟

اگر هر دو پستان با سرطان درگیر باشند برداشتن هر دو پستان ضرورت ندارد. برداشتن پستان مقابل به صورت پیشگیرانه انجام میشود. لطفا به مبحث ماستکتومی پیشگیرانه مراجعه کنید.